سلامت جامعه در گرو خود مراقبتی؛
خود مراقبتی عملی است که در آن، هر فردی از دانش، مهارت، و توان خود به عنوان یک منبع استفاده میکند تا به طور مستقل از سلامت خود مراقبت کند.
خود مراقبتی، رمز سالم زیستن/ نقش تاثیرگذار رسانهها در ارتقای سواد سلامت مردم
به گزارش خبرگزاری بسیج، خود مراقبتي شامل اعمالي است اکتسابی، آگاهانه و هدفدار كه مردم براي خود، فرزندان و خانواده شان انجام میدهند تا تندرست بمانند، از سلامت ذهني و جسمي خود حفاظت كنند، نيازهاي اجتماعي و رواني خود را برآورده سازند و از بيماريها يا حوادث پيشگيري كنند، ناخوشیها و وضعيتهاي مزمن را مراقبت كنند و نيز از سلامت خود پس از بيماري حاد يا ترخيص از بيمارستان حفاظت كنند؛ خودمراقبتی به وضوح باعث افزایش كارآيي و مهارتهاي فردی میشود و يكي از مفاهيم اصلي برای تأکید بر رفتار سالم است.
نقش تاثیرگذار رسانهها در ارتقای سواد سلامت مردم
دکتر شکراله سلمان زاده معاون بهداشت خوزستان در این زمینه میگوید: در بحث سلامت و بهداشت، مردم باید بدانند که چه کارهایی انجام دهند تا به بیماری دچار نشوند و سالم بمانند.
وی با بیان اینکه به منظور تحقق خود مراقبتی در بیماری های جزئی، مزمن و حاد رسانه ها میتوانند در ارائه اطلاعات صحیح به مردم یاریگر متولیان حوزه سلامت باشند، افزود: اصل مهم در حفظ سلامت، ارتقای سواد سلامت مردم است، و نقش رسانه در تحقق این مهم بسیار تاثیر گذار است.
این مقام مسئول گفت: یک اصطلاحی در سیستم سلامت به نام "سالهای از دست رفته عمر در انسانها" وجود دارد؛ بخشی از سالهای از دست رفته عمر، به دلیل مرگهای زودرس و یا بخشی از آن عمر با ناتوانی است، در ایران بررسی هایی انجام شد که سه علت را برای سال های از دست رفته عمر ایرانیان مشخص کردند که شامل، بیماری های قلبی عروقی با شاخصه های سکته های قلبی، سکتههای مغزی و فشار خون، حوادث و سوانح رانندگی و بیماری های روانی و رفتاری است که ما موظف هستیم در این سه زمینه تلاش بیشتری داشته باشیم تا بتوانیم سال های از دست رفته ایرانیان را کاهش دهیم.
سلمان زاده، در ادامه خاطرنشان کرد: خودمراقبتی در این زمینه کار پیچیده ای نیست و بسیار ساده است و کافی است مردم اطلاع پیدا کنند که می بایست په کارهایی انجام دهند تا به بیماری ها مبتلا نشوند مثلا در بحث سوانح جاده ای نیز بسیار مشخص است که باید با سرعت مجاز رانندگی کنند، کمربند ایمنی خود را در راننگی حتما ببندند، در زمان خستگی توقف کنند و به استراحت بپردازند.
وی در ادامه درباره خودمراقبتی در بیماریهای قلبی عروقی، عنوان کرد: در خودمراقبتی این نوع بیماری ها آنچه که بسیار مدنظر است، بحث تغییر سبک زندگی است و باید این موضوع به طور مرتب به اطلاع مردم برسد. باید مردم در این زمینه بمباران اطلاعاتی شوند. به طور نمونه فست فودها؛ همانطور که در خیابان در حال تردد هستید بوی فست فود که به مشام بخورد به سوی آن کشش پیدا می کنید. لذا لازم است در این زمینه کارهای بسیاری انجام شود تا سبک زندگی تغییر کند.
وی همچنین در ادامه گفت: یکی از شایع ترین دلایل کوری، بیماری دیابت است چون به عروق چشم آسیب زیادی می زند، همچنین یکی از شایع ترین علل نارسایی کلیه در کشور ما، دیابت است و یکی از شایع ترین علل قطع عضو به خصوص قطع پا در کشور ما، زخم های پای دیابتی است و ما موظف هستیم مراقبت در این نوع بیماری ها را به مردم خوب آموزش دهیم.
دکتر سلمان زاده در پایان افزود: خودمراقبتی در بیماری های حاد نیز می بایست نشانه های این نوع بیماری ها به مردم آموزش داده شود که باید به پزشک مراجعه کنند. به طور مثال دیدن خون در مدفوع را جدی بگیرند زیرا از علایم هشدار دهنده است و ممکن است از علایم اولیه سرطان دستگاه گوارش باشد، یا اگر فردی دچار درد ناحیه سینه شد، این موضوع را به سوزش معده ربط ندهد، شاید این فرد در معرض سکته قلبی باشد. سکته قلبی یک زمان طلایی دارد و اگر در 6 ساعت اول فرد به مرکز اورژانس مراجعه کند، داروهایی تجویز می شود که لخته خون را از بین می برد و عضله قلب دچار مرگ نمی شود ولی اگر بعد از این 6 ساعت مراجعه کند ممکن است عضله قلب از بین برود.
آموزش و اطلاع رسانی فرهنگ خود مراقبتی، رمز حفظ سلامتی مردم
البته باید تاکید کرد که نقش آموزش و اطلاع رسانی، در گسترش فرهنگ خود مراقبتی و توانمندسازی مردم برای حفظ سلامتی، بسیار حائز اهمیت است و بر اساس مطالعهای که در کشور صورت گرفت مشخص شد که بخش عمده ای از مرگ و میر در ایران به دلیل مرگ زودرس و معلولیت ناشی از حوادث، بیماریهای روانی، اختلالات رفتاری و بیماریهای قلبی- عروقی است .
اپیدمی بیماریهای غیرواگیر، مسئول ۶۰ درصد از موارد مرگ و میر در جهان
همچنین براساس آمار رسمی وزارت بهداشت بیماریهای مزمن به عنوان چالش اصلی نظامهای سلامت در قرن بیست و یکم مطرح شدهاند و امروزه، اپیدمی بیماریهای غیرواگیر، مسئول ۶۰ درصد از موارد مرگ و میر در جهان است .ناگفته نماند که خود مراقبتی مهمترین شکل مراقبت اولیه در کشورهای توسعه یافته و همچنین در کشورهای در حال توسعه یافته است، برای نمونه، مبتلایان به بیماری دیابت به طور متوسط در طول یک سال حدود ۳ ساعت با یک متخصص بهداشتی در تماس هستند و بیش از ۸ هزار ساعت باقیمانده را با استفاده از همان توصیههایی که در آن ۳ ساعت گرفتند یا با استفاده از مهارتهای خودمراقبتی میگذرانند.
به گزارش خبرنگار سینا، البته باید اذعان کرد که توجه به تغذیه افراد یکی دیگر از شیوههای مهم حفظ و ارتقای سلامت جسمی افراد جامعه است و باید با گنجاندن این بخش در مراکز مشاوره بهداشت عمومی میتوان به ارزیابی و بهبود عادات غذایی خانوادهها پرداخت، همچنین درباره هرم غذایی و نمونههای مناسب تغذیه و با پیگیری آنها در بین خانوادهها آموزشهای لازم داده شود.
به هرحال براي طراحي برنامه خود مراقبتي فردي، بايد ابتدا وضعيت سلامت خود را ارزيابي کرد و برای اين كار مي توان به صورت خود ارزيابي يا ارزيابي توسط تيم سلامت صورت گيرد؛ همچنین می بایست برای تحقق این مهم با پزشك خانواده خود مشورت كرد و با راهنمايي و حمايت او رفتارهاي نيازمند تغيير را مشخص کرد، سپس بايد دید كه چقدر براي تغيير رفتار مورد نظر آمادگي وجود دارد. تعيين مرحله تغيير رفتار يعني ببينيم در مرحله «پيش قصد» هستيم، «قصد» انجام آن رفتار را داريم، «آماده » تغيير رفتاريم، به آن رفتار «عمل » ميكنيم و يا علاوه بر عمل به رفتار مورد نظر، آن را به ديگران هم «توصيه » ميكنيم.
پيش قصد: در اين مرحله هنوز تغيير مورد توجه ما قرار نگرفته است، دست كم نه در طي چند ماه اخير. ممكن است حتي در مورد تغيير، فكر هم نكرده باشيم.
قصد: در اين مرحله از وجود مشكل آگاهيم و به طور جدي در نظر داريم در چند ماه آينده رفتارمان را تغيير دهيم اما هنوز آماده دادن تعهد براي اقدام نيستيم.
آماده: در اين مرحله آماده تغيير و برنامه ريزي براي دستيابي به يك هدف رفتاري همچون ترك سيگار هستيم. ممكن است در سال قبل هم براي رسيدن به اين هدف تلاش كرده باشيم با آن كه به طور کامل موفق شده باشيم. به عنوان مثال، ممكن است تعداد سيگارمان را به نصف كاهش داده باشيم اما به طور کامل ترك نكرده باشيم.
عمل: اين مرحله براي مدتي اغلب 6 ماه از زمان آغاز تلاش هاي موفق و فعال ما براي تغيير رفتار، به طول مي انجامد.
حفظ و توصيه: در اين مرحله براي حفظ تغييرات رفتاري موفقي تآميز خود تلاش مي كنيم و علاوه بر اين، رفتار خوبمان را به ديگران هم توصيه مي كنيم. اين دوره مي تواند دائمي شود و بعد از مدتي پايان يابد.
مهمترين مهارت خود مراقبتی، طراحی برنامه اقدام كوتاه مدت و اجرای آن است
براي خود مراقبتي بايد آماده اقدام شويم؛ كسب آمادگي براي اقدام بيشتر شبيه تصميم گيري است تا يك مهارت؛ اما در واقع، مجموع هاي از مهارت هاست كه در نحوه تغيير رفتار ما دخيل هستند؛مهمترين اين مهارتها، مهارت طراحي يك برنامه اقدام كوتاه مدت و اجراي آن است.
منظور از برنامه اقدام، يك برنامه كوتاه مدت فردي برای تغییر رفتار است؛ براي نمونه، «در اين هفته در روزهاي دوشنبه و چهارشنبه كمي قبل از نهار، اطراف ساختمان قدم خواهم زد؛ چنين برنام هاي بايد واقعگرايانه باشد. اين بدان معني است كه ما قادر به انجام موفقي تآميز آن در طول هفته باشيم و در نهايت بايد چيزي باشد كه به طور نسبي مطمئن باشيم كه مي توانيم آن را اجرا كنيم.
اين ميزان اطمينان را مي توان با معياري از صفر بسيار نامطمئن(0 تا 10 )بسيار مطمئن انداز ه گيري كرد. اگر پاسخ ما به ميزان اطمينان مان به عملي بودن اقدامات پيش بيني شده، 7 يا بيشتر باشد، شانس موفقيت ما در اجراي برنامه بالاست؛ اما اگر پاسخ ما كمتر از 7 باشد، فرصت خوبي است كه به حل مسأله پرداخته و برنامه اقدام واقعگرايان هاي را طراحي كنيم تا در اجراي آن شكست نخوريم.
در این زمینه دکتر اسماعیل ایدنی رئیس دانشگاه علوم پزشکی اهواز، میگوید: هزینههای درمانهای پیشرفته همچون درمان بیماریهای قلبی- عروقی، سرطانها و سوانح بسیار بالا است و به تبع آن توسعه این بخشها نیز پرهزینه است.
وی با بیان اینکه اصلاح سبك زندگي، بدون كنترل و غربالگري زودرس، هر قدر هم سرمايه گذاري در حوزه درمان انجام شود، چون مبارزه با معلول است به اهداف نهايي كه همانا افزايش طول عمر با كيفيت است نخواهيم رسيد، افزود: به همين دليل با هدف كنترل اختلالاتی كه سيماي غالب بيماري ها را تشكيل مي دهد و از دلایل اصلي مرگ و مير در كشورمان محسوب می شود، نظام بهداشتي ما در حال تغييرات اساسي است.
توانمندسازی آحاد مردم و آموزش خودمراقبتی باعث کاهش بیماری در جامعه می شود
دکتر ایدنی در ادامه تصریح کرد: با توسعه خدمات بهداشتی، فراوانی و بار بیماری ها در جامعه کاهش مي يابد و در این زمینه توانمندسازی آحاد مردم و آموزش خودمراقبتی و آگاهی بخشی از گستره خدمات قابل دریافت در حوزه سلامت گام هایی ارزنده برای دستیابی به این اهداف غائی است.
قائم مقام وزیر بهداشت در خوزستان همچنین خاطرنشان کرد: مبنای نظام سلامت اعمال فرهنگ سازی درست در این زمینه است و توجه به فرهنگ سازی سلامت، آموزش خود مراقبتی به مردم و برخورداري یکسان ازخدمات سلامت، مهمترین اولویت ها بهداشتي است و لازم است در زمینه آموزش خود مراقبتی، کارهای بیشتری انجام پذیرد.
پیشگیری از مراجعات غیر ضروری به پزشک با آموزش همگانی سلامت
به گزارش خبرنگار سینا،در پایان ذکر این نکته ضروری به نظر میرسد که آموزش همگانی سلامت و ارائه منابع اطلاعاتی قابل اعتماد برای خود مراقبتی در بیماریهای جزئی میتواند دست کم جلوی یک پنجم از مراجعات پزشکی بی مورد را بگیرد.
انتهای پیام/