۶ میراث ماندگار خوزستان ثبت ملی شد

خوزستان؛ این آثار با عناوین «مهارت پخت آش محلی دَسپِرز، پَلیلِه، آرددولِه در مناطق لرنشین»، «مهارت پخت تَه‌شیری در شهرستان‌های هفتکل، رامهرمز و باغملک»، «قصه و روایت مَردآزما در فرهنگ ایرانی بُمبِرَهتِرو، مِرداِزما، مِردآزما، طَنطَل، مِرتِزما، مدوزِما و... به شکل منطقه‌ای»، «مهارت پخت حلوا زَردَک شوشتر»، «آئینی مشعل‌گردانی مسجد امام‌ حسین جنوبی در محله‌ دلاکان قدیم دزفول»، «دانش سنتی تولید حلوا اَردِه حلوا کِشی، حلوا پَشمَک، حلوا سیلونی» خوزستان و بوشهر از اداره‌کل میراث‌فرهنگی خوزستان پیشنهاد و پس از بررسی و تأیید در فهرست آثار ملی به ثبت رسید.

قصه و روایت مَردآزما در فرهنگ ایرانی: بُمبِرَه‌تِرو، مِرداِزما، مِردآزِما، طَنطَل، مِرتِزما، مدوزِما و ... به شکل منطقه‌ای

مَردآزما موجودی افسانه‌ای است که از آن به عنوان قصه‌ای با روایت‌های مشابه و گوناگون در بخش‌های مختلف ایران یاد شده است. این موجود در خوزستان با نام‌های «بُمبِرَه‌تِرو»، «طَنطَل‌دراز» یا «طَنطَل‌طویل» «مِردآزِما»، «مِرداِزما» و نام‌های دیگری چون: «مَرتِزما، مِردِزمال، جوان‌آزما و غیره» در مناطق مختلف ایران شناخته شده و روایت‌های مختلف و اغلب مشابهی از آن وجود دارد.

در باور مردم قدیم این موجود خودش را به اشکال مختلف نشان داده. در شکل انسانی جثه‌اش بزرگ و بزرگ‌تر و باعث وحشت می‌شد و از عنوان کردن سوزن پالون‌دوز و سنگ نمک فرار می‌کرد. رد پای این افسانه با روایت کهنسالان کمابیش زنده است. اگرچه متفاوت، در زندگی مردم امروز وجود دارد و در شعر، تأتر و موسیقی نیز به آن پرداخته شده است.

مهارت پخت تَه‌شیری در شهرستان «هفتکل، رامهرمز و باغملک»

تَه‌شیری، نوعی «کَتِه شیری» از غذا‌های سنتی مناطق لرنشین هفتکل، رامهرمز و باغملک است. این غذای سنتی از ترکیب شیر و برنج محلی تهیه می‌شود. یکی از غذا‌های پرطرفدار مردم این مناطق است که معمولاً در کنار آن کباب میل می‌کنند.

مهارت پخت حلوا زَردَک شوشتر

حلوا زَردَک از ریشه‌ی گیاه زردک و شبیه مربایی بسیار غلیظ تهیه می‌شود. ترکیبی از ریشه‌ی زردک، شکر یا شیره‌ خرما، هل، زعفران، گلاب، خلال بادام و آب است. در نسخ خطی قدیمی برجای‌مانده در شوشتر مربوط به «حدود ۹۵ سال پیش» نیز از آن نام برده شده. مرحوم جواد قناد از تولیدکنندگان قدیمی و پس از ایشان فرزندشان و اشخاص دیگری در شوشتر نیز اقدام به تولید و عرضه‌ آن نمودند. امروزه به غیر از تولید خانگی این حلوا به شکل نیمه‌صنعتی و سنتی عرضه‌شده و به‌عنوان سوغات مورد توجه گردشگران است.

دانش سنتی تولید حلوا اَردِه خوزستان و بوشهر

حلوا اَردِه که در خوزستان با نام‌های «حلوا پَشمَک»، «حلوا سیلونی» و «حلوا کِشی» شناخته‌شده است، محصولی است از ترکیب ارده «عصاره‌ کنجد» و شیره‌ی خرما که به روش سنتی در شهر‌های بهبهان، شوشتر و دزفول تولید می‌شود. خوزستان به‌دلیل کشت کنجد و وجود نخلستان‌های زیاد از دیرباز محل مناسبی برای تولید ارده و شیره‌ی خرما بوده. شیره را طی فرآیندی حرارت داده و با ارده مخلوط می‌کنند. این محصول مخصوص فصل پاییز و زمستان است. طبع آن گرم و‌ تر است و برای کسانی که مزاج سرد دارند مناسب تقویت نیروی جسمی است. بوشهر نیز از تولیدکنندگان سنتی این این محصول می‌باشد.

مهارت پخت آش محلی دَسپِرز، پَلیلِه، آرددوُلِه (در مناطق لرنشین خوزستان)

این آش محلی از ترکیب ماش یا عدس، گیاه خودرو بُنسُرخ با نام محلی «بُنسُر»، «بِسُر»، «بِسُهر»، «بُسُرَک»، آرد، پیاز، ادویه «نمک، فلفل، زردچوبه»، چاشنی ترشی به همراه مقداری آب تهیه می‌شود. طی فرایندی با پاشیدن آب به آرد و زیرورو کردن آن با انگشتان دو دست، آرد به خود رطوبت گرفته و به تکه‌های بسیار کوچک به شکل ِپرز تبدیل می‌شود. این آش مخصوص فصول سرد سال است که در شهر‌های هفتکل، رامهرمز و باغملک «دَسپِرز»، در اندیمشک و دزفول «پَلیلِه»، در لالی، مسجدسلیمان، ایذه و دهدز «آرددوُلِه» نام دارد. این آش برای درمان سرماخوردگی و سنگ‌کلیه مفید است.

مراسم مشعل‌گردانی مسجد امام حسین جنوبی محله دَلاکان قدیم دزفول

آئین مشعل‌گردانی دزفول از آئین‌های نمایشی مذهبی در ماه محرم است که با پیشینه‌ای بیش‌از ۱۰۰ سال در دزفول برگزار می‌شود. این مشعل که به نام مشعل «هفت سَر» معروف است در شب نهم ماه محرم «شب تاسوعا» از مسجد امام حسین جنوبی خارج و از محله‌ صَحرا بِدَرغربی همراه با هیئت سینه‌زنی به صورت محله‌گردانی به مقصد حیدرخانه «خیمه‌گاه» حرکت می‌کند. این مشعل توسط مرحوم «آمحمدعلی نادریان» در سال ۱۲۱۷ شمسی ساخته شد. به‌دلیل اختلافات و تنش‌های مردم در آن زمان با پادرمیانی بزرگان از جمله «مرحوم حاج جمشید لوافی» با هدف اتحاد و دوستی و به رسم احترام این مشعل را در شب تاسوعا در مسیر این دو محله تا مسجد محله‌ کُرناسیون می‌گردانند.