بانوان مسجدی؛ صحنه‌گردانان بی‌ادعایِ دین و فرهنگ

به گزارش سرویس خبری بسیج جامعه زنان- در دل هر مسجدی صدایی آرام و پرتلاش به فعالیت مشغول است؛ صدایی که بلند نمی‌گوید اما تاثیرش به‌وضوح در ساختار فرهنگی جامعه محسوس است. زنان مسجدی، با سال‌ها تلاش در سایه‌ مناره‌های مسجد، ستون‌های فرهنگ دینی را بنا کرده‌اند. این بانوان بی‌هیاهو و بی‌تیتر، اما با کارکردهای بسیار مؤثر، نقشی کلیدی در فعالیت‌های مذهبی و فرهنگی جامعه ایفا می‌کنند.

در بسیاری از جوامع، مسجد به عنوان مرکزی برای نماز جماعت و فعالیت‌های عمومی مردانه شناخته می‌شود، اما در واقع در دل این ساختار، شبکه‌ای از زنان فعال وجود دارد که به آموزش قرآن، مدیریت جلسات فرهنگی و سامان‌دهی برنامه‌های مربوط به کودکان و نوجوانان مشغولند.  

زهرا سادات موسوی، مسئول کانون اخصصی فرهنگی هنری خواهران در یکی از مساجد، در صحبت‌هایش گفت: ما تنها به آموزش قرآن اکتفا نکردیم. الان در مسجد، کلاس‌های مادر و کودک داریم، کارگاه‌های مهارت زندگی، مشاوره خانواده و حتی طراحی برنامه‌های ویژه نوجوانان.

این کانون‌ها به عنوان شریان‌های پویای مسجد، در بحران‌های اجتماعی مانند شیوع بیماری کرونا یا زلزله‌ها نیز پیش‌قدم در کمک‌رسانی بوده‌اند.

خانم یوسفی، مسئول کانون فرهنگی هنری یکی دیگر از مساجد افزود: بچه‌ها را با زبان امروزی و ابزار نوین، به مسجد و مفاهیم دینی جذب می‌کنیم. این نوع مسجدداری جدید، نیاز زمانه ماست.

نقش بانوان در مناسبت‌های مذهبی نیز غیرقابل انکار است. آن‌ها در تهیه و تدارک غذا، خدمات فرهنگی، و اداره موکب‌ها در ایام محرم و اربعین بسیار فعال هستند. به طور خاص، در مهران، سال گذشته یک موکب زنانه با محوریت خواهران مسجدی راه‌اندازی شد که خدمات پزشکی و مشاوره دینی به بانوان زائر ارائه می‌داد.

فاطمه مرادی یکی از فعالان محلی، ضمن اشاره به این موکب، گفت: زنان مسجدی با عشق و ارادت در تلاش برای ارائه خدمات به زائران هستند. ما متعهد به ترویج فرهنگ اسلامی هستیم و از هیچ تلاشی دریغ نمی‌کنیم.

با این حال، زنان مسجدی با چالش‌های متعددی روبه‌رو هستند. کمبود امکانات، دیده نشدن در گزارش‌های رسمی، و عدم دسترسی به فضاهای مناسب برای فعالیت‌ها از جمله مشکلاتی است که این بانوان با آن مواجه‌اند.

کارشناسان دینی معتقدند که ارائه حمایت‌های لازم به بانوان مسجدی می‌تواند به تقویت فعالیت‌های فرهنگی و اجتماعی این گروه مؤثر منجر شود. پیشنهاداتی مانند اختصاص فضاهای مستقل برای فعالیت بانوان در مساجد، تقویت بودجه کانون‌های خواهران، و پوشش رسانه‌ای فعال از فعالیت‌های این بانوان می‌تواند تأثیر مثبتی در این راستا داشته باشد.

به اذعان کارشناسان نقش زنان در مساجد باید به عنوان محور کلیدی در توسعه فرهنگی و مذهبی پذیرفته شود. حمایت از آن‌ها یکی از ضروریات امروز جامعه اسلامی ماست.

اگر مسجد خانه اول دین است، زنان مسجدی مادران فرهنگی این خانه‌اند. بازتعریف نقش آن‌ها نه تنها ادای احترام، بلکه ضرورتی برای توسعه کارکردهای فرهنگی دین در دنیای امروز به شمار می‌آید. زنان مسجدی به عنوان ستون‌های بی‌صدا، با تلاش‌های خاموش خود، تأثیر عمیقی بر ساختار فرهنگی جامعه دارند و شایسته توجه و حمایت بیشتری هستند.

علی حسینی، کارشناس دینی به خبرنگار ما گفت: زنان در طول تاریخ اسلام، به ویژه در دوران معصومین، نقش بسزایی در ترویج دین و حفظ فرهنگ اسلامی ایفا کرده‌اند. نقش امروز زنان در مساجد نیز باید از زوایای مختلف ارزیابی شود. بانوان مسجدی نقش‌های متعددی دارند، از آموزش قرآن و احکام دین گرفته تا ایجاد فضاهایی برای پرورش نسل‌های آینده. این فعالیت‌ها نه تنها جوانان را با اصول دین آشنا می‌کند، بلکه یک فرهنگ غنی و پایدار نیز شکل می‌دهد.

وی افزود: یکی از چالش‌ها، عدم دیده شدن این فعالیت‌ها در رسانه‌ها و گزارش‌های رسمی است. اکثر اوقات، تلاش‌های بانوان در حوزه‌های فرهنگی و اجتماعی نادیده گرفته می‌شود. همچنین، کمبود امکانات و فضای کافی برای فعالیت‌های مختلف، دختران و زنان را محدود کرده است. عدم حمایت مالی و معنوی از کانون‌های فرهنگی خواهران نیز یکی دیگر از مشکلات است. برای مثال، اگر کانونی نتواند به‌خوبی بودجه‌ نگهداری کند، نمی‌تواند برنامه‌های مطلوب داشته باشد.

این کارشناس گفت: نیاز است که فضایی برای فعالیت مستقل زنان در مساجد فراهم شود؛ این می‌تواند شامل اتاق‌ها یا بخش‌هایی باشد که ویژه جلسات آن‌هاست. همچنین باید بودجه مناسبی برای کانون‌های خواهران اختصاص یابد تا این کانون‌ها بتوانند فعالیت‌های متنوع‌تری شناسایی کنند.

رسانه‌ها نیز باید بیشتر به فعالیت‌های این بانوان توجه کنند و نقش آن‌ها را در ساختن جامعه‌ای معتقد و متعهد به اصول اسلامی به تصویر بکشند.

حسینی گفت: قطعاً وجود بانوان موفق و فعال در مساجد می‌تواند نقش مؤثری در پیشرفت جامعه ما داشته باشد. اگر از آن‌ها به اندازه لازم حمایت شود، می‌توانند به عنوان سفیران دین و فرهنگ اسلامی در سرزمین‌های خود تأثیرگذار باشند و نسل‌های آینده را به درستی راهنمایی کنند. به همین دلیل، بازتعریف و تقویت نقش زنان در مساجد ضروری است.

فاطمه خسروی، فعال فرهنگی و کارشناس دینی نیز در این باره گفت: زنان در مساجد نقش‌های بسیار مؤثری در حوزه‌های مختلف فرهنگی، اجتماعی و آموزشی دارند. آن‌ها نه تنها بستر آموزش قرآن و دینی را برای نسل‌های جدید فراهم می‌کنند، بلکه در فعالیت‌های اجتماعی، کمک به نیازمندان و در مناسبت‌های مذهبی نیز فعال هستند. این تأثیرگذاری، اساساً به نوعی شناسایی و تقویت هویت دینی و فرهنگی جامعه مرتبط است.

وی افزود: یکی از موانع اصلی، فرهنگی است که هنوز نسبت به فعالیت‌های زنان در مساجد در برخی از مناطق از بین نرفته است. برخی هنوز بر این باورند که فعالیت‌های مذهبی باید محدود به مردان باشد. همچنین، در بسیاری از موارد، بانوان با کمبود امکانات و فضاهای مناسب برای برگزاری جلسات و کلاس‌ها مواجه هستند. این مشکل به ویژه در مناطق روستایی و کم‌برخوردار بیشتر احساس می‌شود.  

خسروی ادامه داد: اولین قدم، نیاز به فراهم کردن فضای مناسب و مستقل برای فعالیت‌های بانوان در مساجد است. همچنین، برگزاری کارگاه‌ها و دوره‌های آموزشی برای مربیان زن که بتوانند در ایجاد برنامه‌های متنوع و کارآمد مشارکت کنند، می‌تواند بسیار مؤثر باشد. تخصیص بودجه برای کانون‌های خواهران و ایجاد ارتباطات میان آن‌ها نیز ضروری است. این ارتباطات می‌تواند به تبادل تجربیات و یادگیری از یکدیگر کمک کند و در نهایت، به پیشرفت فعالیت‌های آنان منجر می‌شود.

وی ادامه داد: در مناسبت‌های مذهبی، زنان به ویژه در تهیه غذا، تدارک ادوات فرهنگی و کمک به سازماندهی مراسمات نقش بسزایی دارند. برای مثال، در عاشورا و برگزاری مراسم اربعین، بسیاری از موکب‌ها به‌طور کامل تحت مدیریت بانوان اداره می‌شود. این فعالیت‌ها تنها به کارهای اجرایی محدود نمی‌شود، بلکه به ارائه مشاوره‌های دینی و اجتماعی نیز می‌انجامد.

این فعال فرهنگی تأکید کرد: من به آینده فعالیت زنان در مساجد بسیار خوشبینم. با پیشرفت فرهنگی و اجتماعی، روز به روز توجه بیشتری به نقش زنان در مساجد معطوف می‌شود. این مساله موجب می‌شود که نگرش جامعه به فعالیت‌های این بانوان در راستای ترویج فرهنگ دینی رو به بهبود رود. اگر به این تلاش‌ها اهمیت داده شود، می‌توان شاهد یک دگرگونی جدی در جامعه اسلامی‌مان بود.